Skip to main content

Rynek energii

Rynek energii elektrycznej w Polsce

Funkcjonowanie rynku energii elektrycznej w Polsce zdeterminowane jest przede wszystkim otoczeniem prawnym – zarówno krajowym jaki unijnym  – obowiązującym w naszym kraju. Dlatego  charakterystykę rynku energii elektrycznej rozpoczynamy od  opisu uwarunkowań prawnych wpływających na funkcjonowanie rynku energii w Polsce. Pierwszą informacją konieczną do zrozumienia funkcjonowania rynku energii jest umiejętność rozróżnienia rożnego rodzaju podmiotów gospodarczych działających na tym rynku. Wyróżniamy następujące grupy uczestników działające na rynku energii

– wytwórcy energii elektrycznej
— elektrownie systemowe,
— elektrociepłownie lokalne,
— elektrownie i elektrociepłownie przemysłowe,
— elektrownie wodne, wiatrowe, słoneczne, opalane biomasą, biogazem itp.

– Operator sieci przesyłowej (OSP) zarządzający siecią najwyższych napięć 220kV, 400kV i 750kV: PSE-Operator,

– Operatorzy sieci dystrybucyjnych (OSD) zarządzający sieciami 110kV i niższych napięć, czyli podmiot z którym Klient posiada zawartą umowę dystrybucyjną,

– Spółki obrotu zajmujące się sprzedażą energii do Klientów końcowych oraz działalnością na rynku hurtowym.

 

Zachowania w/w podmiotów gospodarczych działających na tym rynku zależą od następujących cech:

Cechy rynku energetycznego

– Konieczność zrównoważenia popytu na energię elektryczną z podażą, przy jednoczesnym braku praktycznej możliwości magazynowania energii elektrycznej, z czego wynikają pozycja i zadania Operatora Systemu Przesyłowego, Operatorów Systemów Dystrybucyjnych, pozycja Rynku Bilansującego, giełdy energii (www.polpx.pl).

– Zmienność w czasie zapotrzebowania na energię i jej zależność od wielu czynników, do najważniejszych należą: specyfika branży i technologii, warunki pogodowe, pory roku, popyt na produkty i usługi itd., co skutkuje koniecznością prognozowania zużycia energii.

– Niemożność zdefiniowania w danym momencie źródła wytworzenia, z którego pochodzi energia zużywana przez jej konkretnego odbiorcę, czyli np. firma produkcyjna z Łodzi może zużywać energię wytworzoną w elektrowni zlokalizowanej na Dolnym Śląsku.

 

Formy rynków energii elektrycznej

W współczesnej globalnej gospodarce poddanej kontroli rynków finansowych funkcjonuje jednak wiele form rynku energii na których działają jej uczestnicy:

-Rynek kontraktowy, funkcjonujący w oparciu o umowy bilateralne,

-Rynek giełdowy obejmujący rynek dnia następnego (transakcje SPOT) i rynek praw majątkowych (certyfikaty zgodne z przepisami Prawa),

-Rynek bilansujący, techniczny rynek funkcjonujący jako rynek dobowo-godzinowy, którego zadaniem jest równoważenie zużycia energii elektrycznej poprzez sterowanie krajowymi źródłami wytwórczymi oraz możliwościami wymiany międzysystemowej, a którego operatorem jest OSP.

 

Kto sprawuje nadzór nad rynkiem energii elektrycznej?

W Polsce nadzór ten realizuje aktualnie Ministerstwo Gospodarki – co jak wiemy może w najbliższym czasie się zmienić, gdyż główna partia opozycyjna postuluje powołanie Ministerstwa Energetyki. Jednak na dzień dzisiejszy nadzór nadal jest sprawowany przez  MG, Urząd Regulacji Energetyki oraz Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta.. Zadania Ministra Gospodarki w zakresie polityki energetycznej obejmują:

  • przygotowanie projektu polityki energetycznej państwa i koordynowanie jej realizacji;
  • określanie szczegółowych warunków planowania i funkcjonowania systemów zaopatrzenia w paliwa i energię, w trybie i zakresie ustalonych w ustawie;
  • nadzór nad bezpieczeństwem zaopatrzenia w paliwa gazowe i energię elektryczną oraz nadzór nad funkcjonowaniem krajowych systemów energetycznych w zakresie określonym ustawą;
  • współdziałanie z wojewodami i samorządami terytorialnymi w sprawach planowania i realizacji systemów zaopatrzenia w paliwa i energię;
  • koordynowanie współpracy z międzynarodowymi organizacjami rządowymi w zakresie określonym ustawą – Praw energetyczne;

Minister właściwy do spraw gospodarki wykonuje uprawnienia Skarbu Państwa w stosunku do operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego i operatora systemu przesyłowego gazowego.

 

Zadania Urzędu Regulacji Energetyki są następujące

Funkcję kontroli i nadzoru nad polskim rynkiem energii pełni Urząd Regulacji Energetyki (URE), którego główne działania polegają na równoważeniu interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców energii poprzez:

  • Koncesjonowanie uczestników rynku energii,
  • Zatwierdzanie taryf za energię elektryczną, gaz ziemny i ich przesył/dystrybucję,
  • Zatwierdzanie IRiESP OSP (Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej) oraz IRiESD (Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnej) poszczególnych OSD,
  • Kontrolowanie wykonania obowiązków wynikających z właściwych przepisów,
  • Wykorzystywanie środków prawnych w celu zapewnienia odpowiedniej jakości obsługi Klientów,
  • Stosowanie instrumentów prawnych dla promowania konkurencji na rynku energii elektrycznej i przeciwdziałania praktykom monopolistycznym.

Więcej informacji o URE na stronie: www.ure.gov.pl

 

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta

Urząd antymonopolowy, który jest centralnym organem administracji państwowej (rządowej), działający na podstawie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.).

Więcej na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta: www.uokik.gov.pl

 

Podmioty na rynku energii

Operator Systemu Przesyłowego

Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. pełnią funkcję Operatora Systemu Przesyłowego (OSP), której zakres zadań obejmuje:

  • Zabezpieczenie dostaw energii, poprzez zagwarantowanie odpowiednich zdolności przesyłowych i kontrola bezpieczeństwa funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE),
  • Efektywne i niezawodne prowadzenie ruchu i zarządzanie przepływami w sieci przesyłowej 220 kV i 400 kV, we współpracy z Operatorami Systemów Dystrybucyjnych w koordynowanej sieci 110 kV, oraz we współpracy z operatorami sieci innych krajów,
  • Zapewnienie zdolności KSE do przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej, w obrocie krajowym i transgranicznym, poprzez remonty, modernizacje i rozbudowę sieci przesyłowej,
  • Dysponowanie jednostkami wytwórczymi przyłączonymi do sieci przesyłowej i koordynowanej sieci 110 kV, zarządzanie połączeniami z systemami elektroenergetycznymi innych krajów, przy uwzględnieniu technicznych i handlowych (umownych) ograniczeń w systemie elektroenergetycznym,
  • Zakup usług systemowych, przy jednoczesnym przestrzeganiu przejrzystych i niedyskryminujących zasad rynkowych i świadczenie usług systemowych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania KSE,
  • Bilansowanie systemu elektroenergetycznego, na poziomie przesyłowym i koordynowanej sieci 110 kV, włącznie z rozliczaniem niezbilansowanych użytkowników sieci,
  • Zakup energii elektrycznej na pokrywanie strat sieciowych w sieci przesyłowej, przy jednoczesnym przestrzeganiu przejrzystych i niedyskryminujących zasad rynkowych.

Więcej informacji o Operatorze Systemu Przesyłowego na stronie: www.pse-operator.pl.

 

Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych

Operator Systemu Dystrybucyjnego (OSD) – to przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację i remonty sieci dystrybucyjnej oraz jej niezbędną rozbudowę, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi[1]. W praktyce to przedsiębiorstwo energetyczne, które w ramach zarządzania swoim majątkiem jest także odpowiedzialne za przyłączanie nowych odbiorców, ewentualne przerwy w zasilaniu związane z pracami planowymi bądź awariami oraz prace konserwacyjne. Klienci końcowi przyłączeni do sieci dystrybucyjnej mają z odpowiednim OSD zawartą umowę o  świadczenie usług dystrybucyjnych.

Terminem tym określa się również osobę fizyczną lub prawną odpowiedzialna za działalność operacyjną i zapewnienie utrzymania, a w razie potrzeby, również za rozwój systemu dystrybucyjnego, połączenia z innymi systemami i za zapewnienie długookresowej zdolności systemu do pokrycia uzasadnionego zapotrzebowania na dystrybucję energii elektrycznej.

Operator systemu dystrybucyjnego w zakresie systemów dystrybucyjnych jest odpowiedzialny między innymi za:

  • dysponowanie mocą jednostek wytwórczych przyłączonych do sieci dystrybucyjnej, z wyłączeniem jednostek wytwórczych o mocy osiągalnej równej 50 MW lub wyższej, przyłączonych do koordynowanej sieci 110 kV;
  • bilansowanie systemu, z wyjątkiem równoważenia bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną;
  • zarządzanie ograniczeniami systemowymi oraz prowadzenie z użytkownikami tego systemu rozliczeń wynikających z niezbilansowania energii elektrycznej dostarczonej do systemu dystrybucyjnego i pobranej z tego systemu;
  • zakup energii elektrycznej w celu pokrywania strat powstałych w sieci dystrybucyjnej podczas dystrybucji energii elektrycznej tą siecią oraz stosowanie przejrzystych i niedyskryminacyjnych procedur rynkowych przy zakupie tej energii
  • rozwój sieci, jej utrzymanie oraz przyłączanie nowych odbiorców.

Lista Operatorów:

http://bip.ure.gov.pl/bip/rejestry-i-bazy/operatorzy-systemow-el

 

Sprzedawcy energii elektrycznej

Sprzedawca energii dielektrycznej na podstawie obowiązującego prawa oraz niezbędnych pozwoleń zobowiązany jest zawrzeć w cenie energii:

  • Energię konwencjonalną (czarną),
  • Podatek akcyzowy zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa,
  • Świadectwa pochodzenia energii elektrycznej (kolory) zgodnie z przepisami prawa, tj. (zielony, czerwony, żółty, fioletowy, biały).
  • Bilansowanie handlowe wynikające w profilu poboru Klienta,
  • Profil poboru energii elektrycznej, który determinuje cenę energii oferowaną Klientowi,

Akty prawne

Zestawienie aktów prawnych znajdziecie Państwo na stronie Urzędu Regulacji Energetyki pod poniższym adresem:

http://www.ure.gov.pl/pl/prawo