Słownik pojęć energetycznych
Amper
(A) Podstawowa jednostka natężenia prądu elektrycznego w układzie SI. Wartość jednego Ampera ma prąd elektryczny niezmieniający się, który płynąc w dwóch równoległych, prostoliniowych, nieskończenie długich przewodach o znikomo małym przekroju kołowym, umieszczonych w próżni w odległości 1 m od siebie, wywołałby między tymi przewodami siłę 2 x 10 –7 N na każdy metr długości.
Nazwa Amper pochodzi od nazwiska Andre Marie Ampère’a – francuskiego matematyka i fizyka, twórcy podstaw współczesnej elektrodynamiki.
Amperogodzina
Przenosi prąd o natężeniu jednego Ampera płynący w ciągu jednej godziny. Stosowana powszechnie np. do określania pojemności elektrycznej akumulatorów, tak w motoryzacji jak i w urządzeniach codziennego domowego użytku. W tych ostatnich wyrażana jest zazwyczaj w miliAmperogodzinach (mAh) czyli tysięcznych częściach amperogodziny.
Baryłka
Pozaukładowa jednostka objętości płynów, używana głównie i tradycyjnie w handlu ropą naftową.
1 baryłka amerykańska odpowiada dokładnie 158,987 litrom (w zaokrągleniu przyjmuje się 159 l). Baryłka angielska jest nieco większa i odpowiada 163,656 litrom (w zaokrągleniu przyjmuje się 164 litry).
Bezpieczeństwo energetyczne
Stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy jednoczesnym zachowaniu wymagań ochrony środowiska.
Bezpiecznik główny
Są to bezpieczniki odcinające dopływ prądu do mieszkania. Znajdują się przed licznikiem na tablicy licznikowej.
Jest to tzw. zabezpieczenie główne Twojego mieszkania.
Bloki energetyczne
Zespoły urządzeń elektrowni cieplnej składające się z: kotła, turbiny, generatora, transformatora oraz urządzeń pomocniczych. Każdy blok tworzy w elektrowni niezależny ciąg technologiczny, który może produkować energię elektryczną niezależnie od stanu pozostałych bloków.
Bloki ciepłownicze
Zespoły urządzeń elektrociepłowni składające się z: kotła, turbiny, generatora, transformatora oraz urządzeń pomocniczych, służące do produkcji energii elektrycznej i ciepła.
BTU (British Termal Unit)
To pozaukładowa jednostką energii używana przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych. 1 BTU to ilość energii potrzebna do podniesienia temperatury jednego funta wody o jeden stopień Fahrenheita.
Z powodu nieprecyzyjnej definicji tej jednostki (zmiany ciepła właściwego wody przy różnych temperaturach) jej wartość waha się od 1054 do 1059 J. Jest stosowana głównie przy podawaniu energii generowanej przez urządzenia ciepłownicze.
Ciepło spalania (ang. Gross Calorific Value – GCV)
ilość ciepła, jaką otrzymuje się przy spalaniu całkowitym i zupełnym jednostki ilości paliwa w stałej objętości, przy czym produkty spalania oziębione są do temperatury początkowej, a para wodna zawarta w spalinach skrapla się zupełnie.
Deregulacja
Zniesienie monopolu (zazwyczaj państwowego) w zakresie oddziaływań na ekonomiczną sferę kraju, które umożliwia rynkowi działanie na zasadach wolnej konkurencji. Tu używana jako synonim liberalizacji.
Dystrybucja
Dystrybucja podsektor elektroenergetyki polskiej, obok podsektora przesyłu, wytwarzania, a także obrotu.
Zadaniem podsektora dystrybucji jest transport energii elektrycznej systemami dystrybucyjnymi wysokiego, średniego i niskiego napięcia w celu dostarczania jej do odbiorców końcowych.
Eksport
ilość nośników energii sprzedanych za granicę. Eksport energii elektrycznej uwzględnia również energię przekazaną w ramach nieodpłatnej wymiany. Obecnie w polskiej statystyce do eksportu zaliczany jest tylko wywóz towarów do krajów spoza Unii Europejskiej. Osobną pozycję bilansów energii stanowi „wywóz wewnątrzwspólnotowy”.
Elektrociepłownia
Elektrownia parowa wytwarzająca jednocześnie energię elektryczną oraz ciepło w tzw. układzie skojarzonym (kogeneracja).
Ciepło jest dostarczane odbiorcom w postaci pary lub gorącej wody w ilości nie mniejszej niż 10 proc. znamionowej wydajności kotłowni. Układ cieplny elektrociepłowni, w którym para z upustów lub wylotów turbin, po wykonaniu pracy i częściowym rozprężeniu, jest wykorzystywana jako nośnik ciepła, pozwala wykorzystać ciepło odpadowe i uzyskać wyższą ogólną sprawność przetwarzania energii niż przy niezależnym wytwarzaniu ciepła w ciepłowniach i energii elektrycznej w elektrowniach cieplnych.
Elektrownia
Zakład przemysłowy lub zespół urządzeń wytwarzających energię elektryczną z różnych form energii pierwotnej.
Pierwsze elektrownie powstały pod koniec XIX wieku. W 1882 w Nowym Jorku, w 1883 w Mediolanie i Petersburgu, w 1884 w Berlinie. Początkowo wytwarzały prąd stały o napięciu 110 V, 220 V, rzadziej 500 V. Wyposażone były w tłokowe maszyny parowe i rusztowe kotły płomienicowe lub bateryjne, z ręcznym narzutem paliwa. W niektórych miastach np. w Krakowie elektrownia miejska wyposażona była w silniki gazowe zasilane gazem z miejskiej gazowni.
Następnym etapem rozwoju było zastosowanie w 1891 roku prądu przemiennego w układzie trójfazowym. Po II wojnie światowej nastąpił dynamiczny rozwój energetyki połączony z jej centralizacją.
Elektrownia słoneczna (helioelektrownia)
przetwarza energię promieniowania słonecznego na energię elektryczną. Są stosowane 2 metody: pośrednia (heliotermiczna), polegająca na przemianie energii promieniowania słonecznego absorbowanego przez kolektor słoneczny na energię czynnika termodynamicznego elektrowni parowej i bezpośrednia (helioelektryczna) polegająca na bezpośredniej przemianie energii pierwotnej na energię elektryczną za pomocą przetworników fotowoltaicznych.
Elektrownia wiatrowa
Wytwarza energię elektryczną z energii wiatru za pomocą silnika wiatrowego sprzężonego z generatorem elektrycznym. Sprawność elektrowni wiatrowej nie przekracza obecnie 40%.
Elektrownia wodna (hydroelektrownia)
Przetwarza energię wód płynących na energię elektryczną przy wykorzystaniu turbiny wodnej sprzęgniętej z generatorem.
Sprawność elektrowni wodnych wynosi średnio 80–90% i jest zdecydowanie najwyższa ze wszystkich elektrowni. Rozróżnia się elektrownie zbiornikowe, przepływowe, pompowe i pływowe. Specjalną grupą elektrowni wodnych są elektrownie szczytowo-pompowe.
Energia elektryczna
Energia układu ładunków elektrycznych, w przypadku ładunków nieruchomych jest to energia elektrostatyczna, w przypadku ładunków poruszających się — energia elektrodynamiczna. W praktyce przez energię elektryczną rozumie się zwykle energię prądu elektrycznego wyrażającą się wzorem:
E = UIt = I 2Rt, gdzie:
U — przyłożone napięcie elektryczne
I — natężenie prądu elektrycznego
R — opór (rezystancja)
t — czas przepływu
Energia odnawialna (ang. Renewable Energy)
jest to energia uzyskiwana z naturalnych, stale powtarzających się procesów. Pojęciem „energia odnawialna” obejmowana jest w szczególności energia wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalna, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz pozyskiwana z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu odpadów roślinnych i zwierzęcych.
Import
ilość nośników energii zakupionych za granicą i dostarczonych na rynek krajowy. Dla energii elektrycznej uwzględnia się również energię pobraną z zagranicy w ramach nieodpłatnej wymiany. Obecnie w polskiej statystyce do „importu” zaliczany jest tylko przywóz towarów z krajów spoza Unii Europejskiej. Odrębną pozycją bilansów jest „przywóz wewnątrzwspólnotowy”.
Kilowat
Moc równa 1000 watów; definicja wata poniżej. Kilowat posiada skrót kW.
Kilowat jest często (błędnie) utożsamiany z kilowatogodziną (kWh). Kilowatogodzina odpowiada ilości energii zużywanej przez urządzenie o mocy 1 kW przez godzinę.
Kilowatogodzina
To jednostka energii najczęściej stosowana w życiu codziennym. Odpowiada ilości energii zużytej w ciągu godziny przez urządzenie o mocy 1 kW (1 kilowata).
Gospodarstwo domowe zużywa średnio 2500-3000 kWh rocznie. Uwaga: pytanie o cenę energii to de facto pytanie ile kosztuje kilowatogodzina (ile kosztuje 1 kWh). Błędem jest pytanie ile kosztuje kilowat (ile kosztuje kW). Kilowat jest jednostką mocy, nie jest jednostką energii.
Kotły
W statystyce elektroenergetyki i ciepłownictwa wyróżnia się dwie grupy kotłów:
Kotły energetyczne są to urządzenia przeznaczone do wytwarzania pary o wysokich parametrach (temperatura rzędu 540°C, ciśnienie około 18 MPa), wykorzystywanej do napędu turbin parowych połączonych mechanicznie z generatorami wytwarzającymi energię elektryczną.
Kotły ciepłownicze są to urządzenia służące wyłącznie do produkcji ciepła (w parze wodnej lub gorącej wodzie). Do kotłów ciepłowniczych zalicza się kotły wodne oraz kotły wytwarzające parę o niskich parametrach przeznaczaną w całości na potrzeby technologiczne lub grzewcze.
Ponadto kotły (ciepłownicze i energetyczne) dzielone są na:
- kotły paleniskowe,
- kotły bezpaleniskowe,
W kotłach paleniskowych ciepło potrzebne do wytwarzania pary lub podgrzewania wody uzyskiwane jest ze spalania paliw kopalnych lub odpadowych.
W kotłach bezpaleniskowych (odzysknicowych) do wytwarzania pary lub podgrzewania wody wykorzystywane jest ciepło będące produktem ubocznym procesów technologicznych lub gorące spaliny z silników spalinowych i turbin gazowych.
Maksymalna moc energii elektrycznej
Moc pobierana przez domowe urządzenia elektryczne (sprzęt AGD, hydrofor, oświetlenie wewnętrzne i zewnętrzne, urządzenia do podgrzewania wody, automatykę, komputery, urządzenia alarmowe, kuchnie, ogrzewanie elektryczne – piece akumulacyjne, maty podłogowe, itp.) jeśli wszystkie będą pracowały w tym samym czasie. W praktyce rzadko pracują równocześnie, dlatego rzeczywisty pobór mocy będzie niższy niż wyliczony.
Moc maksymalną można wyliczyć samemu (gdy znamy orientacyjną moc poszczególnych urządzeń), ale lepiej poprosić o to projektanta elektryka lub zapytać w spółce dystrybucyjnej poczas składania wniosku. Trzeba wiedzieć, czy i jakie urządzenia dużej mocy mają być zainstalowane w domu (elektryczny piec grzewczy, kuchenka elektryczna z piekarnikiem, przepływowy ogrzewacz elektryczny, itp). Teoretycznie można wystąpić o przydział mocy równy mocy maksymalnej. Zazwyczaj jednak moc przyłączeniowa jest niższa niż moc maksymalna.
Miejsce dostarczania
Punkt w sieci energetycznej określony w umowie o przyłączenie, w umowie o świadczenie usług przesyłowych lub w umowie sprzedaży energii elektrycznej.
Międzynarodowe zbiorniki morskie – tzw. „bunkier” (ang. International Marine Bunkers)
dostawy paliw do wszystkich statków odbywających rejsy międzynarodowe (bez względu na kraj, w którym są zarejestrowane). Analogicznie traktowane są dostawy paliw do samolotów odbywających rejsy międzynarodowe. Dostawy te w statystyce zaliczane są do pozycji „międzynarodowe lotnictwo cywilne”.
Moc elektryczna (oznaczana literą P)
Jest to ilość energii elektrycznej dostarczana w jednostce czasu. Mierzymy i podajemy ją w watach (W). 1 W to energia 1 J (dżula) dostarczana w czasie 1 sekundy. W watach wyrażana jest np. moc żarówek, drobnych sprzętów gospodarstwa domowego.
Moc bardziej “energochłonnych” urządzeń domowych jak np. zmywarki, pralki, grzejniki czy podgrzewacze wody podawana jest na ogół w kilowatach (1 kW = 1000 W). Natomiast moc generatorów zainstalowanych w elektrowniach wyrażana jest w megawatach (1 MW = 1000 kW).
Moc przyłączeniowa
Moc czynna zaplanowana do pobierania lub wprowadzania do sieci, określona w umowie o przyłączenie, jako wartość maksymalna ze średnich wartości tej mocy w okresie 15 minut, a służąca do zaprojektowania przyłączenia.
Moc znamionowa (zwana też mocą nominalną) jest to maksymalna trwała moc urządzenia, na które urządzenie jest obliczone. Moc znamionowa podawana jest przez producenta na tabliczce znamionowej. Moc znamionowa określana jest indywidualnie dla każdego urządzenia (kotła, turbiny, generatora, transformatora, silnika elektrycznego), przy czym:
- dla turbiny i silnika elektrycznego wyrażona jest w jednostkach mocy czynnej: W, kW, MW,
- dla generatorów i transformatorów wyrażona jest w jednostkach mocy pozornej: VA, kVA, MVA,
- dla kotłów parowych oprócz mocy znamionowej podawanej w: W, kW, MW, określana jest również wydajność znamionowa pary wyrażana w: kg/s, t/h,
- dla kotłów wodnych moc zainstalowana podawana jest w jednostkach mocy (W, kW, MW) z dodatkiem wskaźnika „ t ”, np. megawat termiczny (MWt ) .
Moc osiągalna elektrowni
jest to maksymalna trwała moc, z jaką elektrownia może pracować przy dobrym stanie urządzeń i w normalnych warunkach. Moc osiągalna jest wielkością niezmienną dla danych zestawów urządzeń. Używa się dwóch pojęć mocy osiągalnej: brutto i netto.
Moc osiągalna brutto elektrowni
jest to moc zmierzona na zaciskach generatorów (włącznie z mocą na potrzeby własne elektrowni).
Moc osiągalna netto elektrowni
jest to moc zmierzona w fizycznych punktach dostawy (uzgodnione między dostawcami i odbiorcami punkty fizyczne, w których następuje odbiór energii). W porównaniu do mocy osiągalnej brutto moc osiągalna netto jest mniejsza o moc potrzeb własnych elektrowni.
Moc osiągalna elektryczna elektrowni cieplnej
jest to maksymalna trwała moc, z jaką elektrownia może pracować w sposób ciągły w czasie co najmniej 15 godzin, przy dobrym stanie urządzeń i w normalnych warunkach. Jako dobry stan urządzeń i normalne warunki pracy rozumie się:
- wszystkie urządzenia i instalacje elektrowni są w pełni sprawne i mogą być eksploatowane w ruchu ciągłym z pełną mocą i zgodnie z obowiązującymi przepisami, niezależnie od uzyskiwanej sprawności;
- paliwo jest dostępne w niezbędnej ilości i jakości nie gorszej od granicznej, dopuszczonej przez projektanta;
- warunki zasilania wodą (ilość, temperatura, czystość) są normalne;
- praca elektrowni podlega wszystkim ograniczeniom technicznym wynikającym z układu nawęglania, odpopielania, chłodzenia;
- wytwarzanie nie jest ograniczone stałą lub czasową niewydolnością urządzeń sieciowych lub potrzebami odbiorców.
elektrownia może osiągnąć w sposób ciągły przy dobrym stanie urządzeń i w normalnych warunkach pracy, przy takich odbiorach ciepła, przy których można osiągnąć maksymalną moc elektryczną.
Moc osiągalna cieplna elektrociepłowni lub ciepłowni
jest to maksymalna trwała moc cieplna, z jaką wytwórca jest w stanie zasilać sieć ciepłowniczą lub bezpośrednio odbiorców. Osiągalna moc cieplna elektrociepłowni powinna być określona na zasadach i warunkach omawianych przy definiowaniu osiągalnej mocy elektrycznej. Moc osiągalna cieplna elektrociepłowni jest określana na wyjściu z elektrociepłowni, niezależnie od warunków istniejących w sieci ciepłowniczej i wielkości zapotrzebowania ze strony odbiorców, przy takim obciążeniu elektrycznym, które nie ogranicz oddawania ciepła. Charakterystyka elektrociepłowni może być poszerzona o dane dotyczące mocy cieplnej przy osiągalnej mocy elektrycznej oraz o moc elektryczną przy osiągalnej mocy cieplnej.
Moc osiągalna turbozespołu lub bloku
jest to maksymalna trwała moc, z jaką dany zespół urządzeń może pracować w sposób ciągły przez co najmniej 15 godzin przy dobrym stanie urządzeń i w normalnych warunkach pracy. Dobry stan urządzeń i normalne warunki pracy określa się analogicznie jak przy definicji mocy osiągalnej elektrowni cieplnej.
Moc osiągalna elektrowni wodnej
jest to maksymalna trwała moc elektryczna z jaką elektrownia jest w stanie pracować w sposób ciągły w czasie co najmniej 5 godzin dla wyłącznej generacji mocy czynnej przez wszystkie urządzenia wytwórcze przy optymalnych wartościach przepływu i spadku wody. Dla elektrowni szczytowo-pompowych określa się moc osiągalną jednogodzinną tzn. taką, którą elektrownia może utrzymać w sposób ciągły co najmniej przez 1 godzinę.
Moc chwilowa i średnia
Moce (zainstalowana i osiągalna) jako wielkości chwilowe są odnoszone do określonego czasu (np. na koniec roku) lub przyjmowane jako wielkości średnie w rozpatrywanym okresie.
Moc średnia
jest stosunkiem ilości wyprodukowanej energii elektrycznej do okresu czasu, w którym ta energia została wyprodukowana.
Moc średnia z dni roboczych
miesięczna jest średnią arytmetyczną mocy osiągalnych w dniach roboczych rozpatrywanego miesiąca. Dni robocze miesiąca określa każdorazowo Krajowa Dyspozycja Mocy (KDM).
Moc dyspozycyjna elektrowni
jest to maksymalna moc czynna elektrowni, którą może ona rozwijać w określonym czasie, przy uwzględnieniu wszystkich technicznych warunków eksploatacji.
Moc dyspozycyjną otrzymuje się odejmując od mocy osiągalnej ubytki mocy, czyli okresowe obniżenia mocy. Moc dyspozycyjna może być większa od mocy osiągalnej, jeśli nie występują przyczyny obniżające moc, a warunki eksploatacji są lepsze od normalnych.
W praktyce używa się też pojęcia mocy dyspozycyjnej brutto i netto.
Moc dyspozycyjna może być określona jako moc szczytowa lub jako moc strefowa.
Moc dyspozycyjna szczytowa jest to średnia moc z przedziału 15-minutowego w czasie szczytowego obciążenia systemu elektroenergetycznego.
Moc dyspozycyjna strefowa jest to średnia moc z kilkugodzinnego przedziału czasu (strefy doby).
Moc dyspozycyjna średnio-miesięczna jest równa średniej arytmetycznej mocy dyspozycyjnych dobowych w dniach rozliczeniowych. Jako dni rozliczeniowe przyjmuje się dni robocze miesiąca. W przypadku dni roboczych nietypowych (np. dni między świętami) o zaliczeniu do dni rozliczeniowych decyduje KDM.
Moc dyspozycyjna elektrowni wodnej
Dla elektrowni wodnych moc dyspozycyjna strefowa nie może być ustalana dla strefy dłuższej niż 5 godzin (czas przyjęty dla określenia mocy osiągalnej) .
Dla elektrowni szczytowo – pompowych może być określana wyłącznie moc dyspozycyjna szczytowa.
Odzysk (energii i paliw) (ang. Returns)
ilość energii (paliw) odzyskana w danym procesie technologicznym i przekazana na zewnątrz do wykorzystania w innych procesach technologicznych.
Paliwa komercyjne (ang. Commercial Fuels)
paliwa występujące w obrocie handlowym.
Paliwa niekomercyjne (ang. Non-Commercial Fuels)
paliwa nie występujące w obrocie handlowym (np. drewno zbierane przez ludność na własne potrzeby).
Paliwa odpadowe (ang. Waste Fuels)
paliwa zawierające palne substancje pochodzące z odpadów przemysłowych i komunalnych. Mają one postać stałą lub ciekłą, są odnawialne albo nieodnawialne, ulegają biodegradacji lub też jej nie ulegają.
Prąd elektryczny
Ukierunkowany przepływ swobodnych ładunków elektrycznych pod wpływem pola elektrycznego w środowisku przewodzącym.
Prąd elektryczny w metalach i półprzewodnikach jest związany z przepływem elektronów i dziur (pasmowa teoria ciała stałego), w elektrolitach – z przepływem jonów, w gazach – jonów i elektronów (wyładowanie elektryczne). Za kierunek prądu elektrycznego przyjmuje się umownie kierunek przepływu ładunków dodatnich.
Wielkościami charakteryzującymi prąd elektryczny są jego natężenie i gęstość. Związek między natężeniem prądu elektrycznego i napięciem opisuje prawo Ohma. Rozróżnia się prąd elektryczny: – stały (natężenie prądu nie zmienia się w czasie) – zmienny, którego szczególnym przypadkiem jest prąd przemienny. Najważniejsze zjawiska towarzyszące występowaniu prądu: – powstawanie pola magnetycznego – wydzielanie ciepła. Źródłami prądu są ogniwa galwaniczne, fotoelektryczne, termoelektryczne oraz prądnice elektryczne.
Potrzeby energetyczne przemiany (ang. Own Consumption in Transformation Process)
ilość nośników energii zużytych przez urządzenia pomocnicze obsługujące proces przemiany (np. podajniki paliwa, pompy, wentylatory).
Pozyskanie (wydobycie) (ang. Indigenous Production, Extraction)
ilość nośników energii uzyskana z zasobów naturalnych (dotyczy tylko nośników energii pierwotnej).
Produkcja (uzysk) (ang. Transformation Output)
ilość nośników energii wytworzonych w procesach przemian energetycznych (dotyczy nośników energii pochodnej).
Przemiana energetyczna (ang. Energy Transformation)
proces technologiczny, w którym jedna postać energii (przeważnie nośniki energii pierwotnej) zamieniana jest na inną pochodną postać energii.
Przyłącze
Odcinek sieci wraz z niezbędnymi urządzeniami lub ich zespołami służącymi połączeniu sieci energetycznej niskiego napięcia z instalacją odbiorczą. W przyłączu znajduje się zabezpieczenie główne obiektu oraz układ pomiarowy służący do rozliczeń z dostawcą energii elektrycznej.
Taryfa
Zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne i wprowadzony jako obowiązujący dla wyszczególnionych w nim grup klientów (odbiorców) w trybie określonym ustawą „Prawo Energetyczne”.
Tablica rozdzielcza
Urządzenie, z którego rozchodzą się poszczególne obwody elektryczne instalacji domowej.
W tablicy rozdzielczej umieszczone są zabezpieczenia (bezpieczniki topikowe, wyłączniki samoczynne oraz różnicowe). Często zamontowany jest tam również licznik energii elektrycznej i niedostępne dla użytkownika – zaplombowane – zabezpieczenie główne.
Tabliczka znamionowa
Rodzaj “dowodu osobistego”, w który obowiązkowo powinien być wyposażony każdy odbiornik elektryczny.
Wykonana jest z metalu bądź coraz częściej tworzywa sztucznego, na którym w sposób trwały umieszczone są podstawowe dane niezbędne do prawidłowej instalacji i późniejszego użytkowania. Powinna zawierać: nazwę producenta, typ i model urządzenia, rok produkcji i serię, moc znamionową, napięcie znamionowe, wymagane natężenie prądu znamionowego, częstotliwość, symbole znaków bezpieczeństwa i posiadanych certyfikatów.
Transformator
Urządzenie elektroenergetyczne służące do zamiany (podwyższenia lub obniżenia) napięcia prądu przemiennego.
Turbiny cieplne
są to maszyny przepływowe z wirnikiem łopatkowym przetwarzającym energię kinetyczną strumienia czynnika roboczego, przepływającego wcześniej przez zespół dysz lub kierownic osadzonych w kadłubie maszyny, na energię mechaniczną ruchu obrotowego wału wirnika.
Turbiny cieplne dzieli się na turbiny parowe i gazowe:
Turbiny parowe są to turbiny, w których czynnikiem roboczym jest para wodna. Turbiny parowe dzieli się na:
a) turbiny kondensacyjne b) turbiny ciepłownicze
Turbiny kondensacyjne stanowią podstawowe wyposażenie elektrowni wytwarzających energię elektryczną. Są to urządzenia, w których dąży się do uzyskania maksymalnej mocy mechanicznej poprzez rozprężanie pary do ciśnienia panującego w skraplaczu, narzuconego przez system chłodzenia.
Turbiny ciepłownicze wykorzystują strumień pary do jednoczesnej produkcji energii elektrycznej oraz ciepła na potrzeby technologiczne i grzewcze. Zależnie od punktów poboru ciepła rozróżnia się następujące rodzaje turbin :
- przeciwprężne, dla których ilość wytworzonej energii mechanicznej zależy od zapotrzebowania na parę wylotową. Para wylotowa o parametrach zależnych od potrzeb odbiorców oddawana jest na cele technologiczne i grzewcze;
- upustowo – kondensacyjne, z których para na cele technologiczne i grzewcze pobierana
- jest z upustów. Pozostała część pary kierowana jest do skraplacza jak w turbinie
- kondensacyjnej;
- upustowo-przeciwprężne, z których oprócz pary pobieranej z upustów, wykorzystywana
- jest para rozprężona w części niskoprężnej turbiny do możliwie najniższej
- przeciwprężności;
- kondensacyjne z pogorszoną próżnią, tj. kondensacyjne, dla których w wyniku
modernizacji nastąpiło znaczne pogorszenie próżni w skraplaczu. Ciepło skraplania przejęte przez wodę chłodzącą wykorzystywane jest do podgrzewania wody sieciowej.
Turbiny gazowe
są to turbiny cieplne, w których czynnikiem roboczym jest gorące powietrze, spaliny, lub inne gorące gazy (np. hel).
Turbogeneratory
są to wirujące maszyny elektryczne przetwarzające energię mechaniczną na energię elektryczną.
Transformatory
są to statyczne urządzenia elektryczne działające na zasadzie indukcji elektromagnetycznej, przeznaczone do przetwarzania pierwotnego układu napięć i prądów przemiennych w jeden lub kilka układów napięć i prądów, na ogół o innych parametrach.
Transformatory blokowe
Transformatory blokowe zasilane są bezpośrednio przez turbogenerator. Transformatory te podwyższają napięcie do poziomu napięcia sieci. Niekiedy z jednym generatorem współpracują dwa transformatory lub z dwoma generatorami jeden transformator.
Turbozespoły prądotwórcze
Zespoły maszyn wirujących do przetwarzania energii kinetycznej czynnika roboczego na energię elektryczną. Jest to zespół złożony z turbiny i generatora elektryczności połączonych bezpośrednio za pomocą wspólnego wału lub (rzadziej) za pomocą przekładni.
Różnica bilansowa (ang. Statistical Difference)
różnica między podażą (dane od producentów i dystrybutorów) a zużyciem (dane od konsumentów) danego nośnika energii.
Straty (ang. Losses)
ubytki nośników energii powstające podczas transportu (przesyłania), dystrybucji i magazynowania. Obejmują także straty przesyłania energii elektrycznej, ciepła i gazu.
Układy kolektorowe
Układy kolektorowe są to układy współpracujących ze sobą kotłów i turbin. W układzie takim para z kotłów kierowana jest do rurociągu zbiorczego (kolektora), z którego następnie jest rozdzielana i podawana do turbin.
Układ pomiarowo-rozliczeniowy
Liczniki i inne urządzenia pomiarowe lub rozliczeniowo – pomiarowe, a także układy połączeń między nimi, służące bezpośrednio lub pośrednio do pomiaru i rozliczeń dostarczonej energii elektrycznej.
Usługa przesyłowa
Usługa świadczona przez dystrybutora energii, obejmująca przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej oraz utrzymywanie ciągłości i pewności jej dostaw.
Wat
Jednostka mocy w układzie SI. Jest to moc, przy której praca 1 dżula wykonana jest w czasie 1 sekundy.
Nazwa wat pochodzi od nazwiska angielskiego inżyniera i wynalazcy Jamesa Watta. Dzisiaj jest to powszechnie stosowany parametr określający praktycznie wszystkie urządzenia elektryczne, które nas otaczają. W informacjach handlowych podawana jest moc kuchenek mikrofalowych, zasilaczy w komputerach, przepływowych podgrzewaczy wody, pralek, zmywarek itp. Na tej podstawie określamy energochłonność urządzenia i jest to jeden z najistotniejszych parametrów branych pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o zakupie.
Wartość opałowa (ang. Net Calorific Value – NCV)
ilość ciepła jaką otrzymuje się przy spalaniu całkowitym i zupełnym jednostki ilości paliwa w stałej objętości, przy czym produkty spalania oziębiają się do temperatury początkowej, a para wodna nie zostanie skroplona. Wartość opałowa jest mniejsza od ciepła spalania o wielkość ciepła skraplania pary wodnej zawartej w spalinach.
Wsad przemiany energetycznej (ang. Transformation Input)
ilość nośników energii stanowiących surowiec technologiczny przemiany (podlegających przetwarzaniu na inne nośniki energii).
Zmiana zapasów (ang. Stock Change)
różnica (saldo) stanu zapasów poszczególnych nośników energii w ostatnim i pierwszym dniu okresu sprawozdawczego.
Zużycie bezpośrednie (ang. Direct Consumption)
ilość nośników energii zużyta w odbiornikach końcowych bez dalszego przetwarzania na inne nośniki energii. Zużycie to obejmuje również zużycie nośników energii na potrzeby energetyczne przemian, zużycie nieenergetyczne oraz straty i ubytki naturalne u odbiorców.
Zużycie końcowe (finalne) (ang. Final Consumption)
zużycie nośników energii na potrzeby technologiczne, produkcyjne i bytowe bez dalszego przetwarzania na inne nośniki energii. Wsad i potrzeby przemian energetycznych oraz straty powstałe u producentów i dystrybutorów są z zużycia końcowego wyłączone. Uwzględnia się natomiast zużycie paliw na produkcję ciepła, zużywanego w całości przez jego wytwórcę.
Zużycie nieenergetyczne (ang. Non-Energy Use)
ilość nośników energii zużyta jako surowiec technologiczny do produkcji niektórych wyrobów (np. gaz ziemny jako surowiec przy produkcji amoniaku syntetycznego, węgiel kamienny do produkcji elektrod). Przy tym nośniki te nie są spalane ani zamieniane na inną postać energii.