System handlu uprawnieniami (EU ETS) jest kluczowym narzędziem polityki klimatycznej Unii Europejskiej, mającym na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych. System ten działa już od 2005 roku i od samego początku stanowił istotny element walki z globalnym ociepleniem. Pierwotnie, uprawnienia do emisji CO2 były przydzielane bezpłatnie, jednak system ewoluował i teraz ogranicza ilość emisji, które mogą być emitowane przez energochłonne sektory przemysłu czy producentów energii. W związku z tym, system ten generuje koszty dla krajów o wysokiej emisyjności, takich jak Polska, która wciąż opiera się na węglu kamiennym i brunatnym.
Wyzwania dla Polski
Wyzwania związane z produkcją energii opartej na węglu
Według analizy Instytutu Jagiellońskiego, produkcja energii w Polsce w 2021 roku opierała się w 76% na węglu kamiennym i brunatnym. To oznacza, że Polska jest jednym z krajów o największej emisyjności w Europie. Zdaniem analityków Forum Energii, polscy odbiorcy mogliby płacić mniej za energię elektryczną, gdyby Polska wcześniej zaczęła zmniejszać emisje i dywersyfikować swój miks energetyczny. Jednak polityka klimatyczna w UE jest realizowana od 2005 roku, a na forum ONZ od 1992 roku, co oznacza, że Polska musi teraz nadrobić zaległości w zakresie redukcji emisji.
Koszty EU ETS w rachunku za prąd
Składowe rachunku za prąd
Rachunek za prąd składa się z różnych składników, które wpływają na jego ostateczną cenę. Analiza Forum Energii wskazuje, że ponad połowa kosztu energii elektrycznej stanowi koszt samej energii, który z kolei zależy od kosztu paliwa i kosztu emisji CO2. Kolejnym składnikiem są opłaty dystrybucyjne, które odpowiadają za jedną trzecią rachunku. W rachunku zawarte są również inne opłaty, takie jak opłata kogeneracyjna lub opłata OZE, które wynikają ze wspierania inwestycji w energię odnawialną. Istotne są również obciążenia podatkowe, takie jak VAT i akcyza. W przypadku opłaty CO2, Forum Energii szacuje, że jej koszt może wynieść nawet do 23% całkowitej ceny energii elektrycznej.
Wpływ kosztów uprawnień do emisji na cenę energii
Koszty uprawnień do emisji CO2
Wydatki na uprawnienia do emisji CO2 są jednym z głównych czynników wpływających na wzrost cen energii elektrycznej. Analitycy wskazują na zwiększone zapotrzebowanie na energię, rosnące koszty zakupu surowców energetycznych, w tym gazu, oraz wzrost marży wytwórców. Koszty uprawnień do emisji CO2 są zazwyczaj przekazywane na konsumentów, co prowadzi do wzrostu cen energii elektrycznej. Równocześnie, wpływy ze sprzedaży uprawnień do emisji stanowią dodatkowy dochód dla budżetu państwa, co daje możliwość obniżenia innych podatków, takich jak VAT.
Koszty uprawnień do emisji w rachunku za prąd
Analiza kosztów uprawnień do emisji w rachunku za prąd
Forum Energii przeprowadziło analizę składowych rachunku za prąd, uwzględniając również koszty uprawnień do emisji CO2. Według ich wyliczeń, koszt CO2 może stanowić około 23% łącznej ceny energii elektrycznej w taryfie G11. To jednak zależy od aktualnej ceny uprawnień, która może znacznie się różnić. W ostatnich latach, koszt uprawnień do emisji CO2 znacznie wzrósł, co przekłada się na wzrost cen energii elektrycznej. Warto jednak zauważyć, że wyliczenia dotyczą głównie produkcji energii z węgla kamiennego w starszych blokach energetycznych.
Porównanie kosztów uprawnień do emisji w UE
Polska wśród krajów o największych kosztach
Według danych Polskiego Instytutu Ekonomicznego, Polska znajduje się wśród krajów Unii Europejskiej o największych kosztach związanych z uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. W latach 2022-2023, koszty polskich programów wsparcia szacuje się na 3,6% PKB, co przekłada się na około 1550 dolarów (6260 zł) na mieszkańca rocznie. Tylko cztery kraje w UE wydały więcej pieniędzy na dopłaty do energii w relacji do PKB na jednego mieszkańca. Są to Malta, Francja, Słowacja i Austria. W całej Unii Europejskiej, wydatki na wsparcie gospodarstw domowych w walce z kryzysem energetycznym wyniosły ponad 360 miliardów euro w 2022 roku.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
Koszty nabycia uprawnień do emisji jako koszty pośrednie
Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok w sprawie spółki, która zajmuje się produkcją energii cieplnej i elektrycznej. Spółka ta nabywa uprawnienia do emisji, aby wywiązać się z obowiązku ich umorzenia. W związku z tym, spółka zadała pytanie, jak rozliczać te wydatki. Spółka uważała, że są to koszty pośrednie, które nie mają bezpośredniego odzwierciedlenia w osiąganych przychodach, ale są warunkiem koniecznym do prawidłowego funkcjonowania firmy. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej miał jednak inne zdanie i uważał, że koszty nabycia uprawnień mają bezpośredni związek z przychodami z działalności emitującego podmiotu. Ostatecznie, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że koszty nabycia uprawnień do emisji CO2 są kosztami pośrednimi, które powinny zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.